I. Phân tích con đường tận dụng rác thải nhà bếp
Rác thải nhà bếp chỉ phế thải sản sinh trong quá trình gia công thực phẩm tại nhà bếp và các chất hữu cơ có khả năng phân giải sinh học còn thừa trên bàn ăn.
Rác thải nhà bếp theo nghĩa rộng bao gồm rác thải từ nhà bếp nhà hàng (Restaurant kitchen waste) và rác thải từ nhà bếp hộ gia đình (Household kitchen waste). Con đường tận dụng rác thải nhà bếp có thể phân làm 3 loại: Tận dụng làm thức ăn chăn nuôi, tận dụng làm phân bón và tận dụng làm nhiên liệu. Đối với rác thải nhà bếp chưa bị biến chất có thể tiến hành tận dụng làm thức ăn chăn nuôi, đối với rác thải nhà bếp không thể ứng dụng làm thức ăn chăn nuôi ưu tiên tiến hành ứng dụng làm phân bón. Biện pháp ứng dụng biến rác thải nhà bếp thành phân bón gồm có ủ phân hiếu khí và phân hủy kỵ khí, trong đó biện pháp phân hủy kỵ khí vừa sản xuất ra phân bón lại vừa tạo ra năng lượng khí sinh học. Nếu như trong rác thải nhà bếp có lẫn các tạp chất, chi phí cho xử lý sản xuất phân bón là khá cao, khi đó rác thải cần được đưa tới bãi rác thải để xử lý. Việc xử lý rác tại bãi rác thải bao gồm xử lý chôn lấp và đốt. Có thể thấy, các chất hữu cơ có thể phân hủy sinh học nếu được thu gom độc lập sẽ là điều kiện quan trọng để tận dụng tối đa. Đồ ăn thừa chưa bị biến chất có thể làm thành thức ăn chăn nuôi còn thức ăn thừa có trộn lẫn các tạp chất ví dụ như mảnh vụn thủy tinh,nước thải nhà vệ sinh,chất thải hut be phot… thì không thể làm thức ăn chăn nuôi cũng có thể làm thành phân bón, hoặc có thể đưa vào nhà máy rác thải sinh hoạt để xử lý.
Công tác quản lý rác thải nhà bếp tại các nước phát triển rất đáng để chúng ta học tập. Ví dụ, nước Mỹ thực hiện quản lý phân loại đối với rác thải nhà bếp, đầu tiên là quyên góp thức ăn, các thức ăn còn dư thừa từ các trường học, nhà hàng, doanh nghiệp, công xưởng… được tập trung lại và quyên tặng cho những nơi cần thức ăn. Thủ đô Washington và bang Carolina còn đưa ra Dự luật quyên góp thực phẩm, quy định các nhà hàng phải phụ trách quyên góp một lượng thức ăn nhất định. Tiếp đó, các nông trại (trang trại chăn nuôi) chăn nuôi gia súc hoặc các xưởng chế biến thức ăn chăn nuôi sẽ chế biến thành thức ăn chăn nuôi động vật, thường là chăn nuôi lợn. Tuy nhiên, những người nông dân chăn nuôi lợn phải có giấy phép của Ủy ban Thú y mới có thể tiến hành thu gom, tiêu độc, và sử dụng rác thải từ thực phẩm để nuôi gia súc. Đối với xử lý ủ phân, rất nhiều địa phương đã xây dựng các bãi chuyên ủ phân và hoàn thiện hệ thống thu gom, ủ phân, tiến hành xử lý ủ phân đối với các thực phẩm có khả năng tái sử dụng. Hiện tại, rác thải nhà bếp từ các nhà hàng tại Mỹ đa số được đưa vào trạm xử lý rác thải sinh hoạt để xử lý sau khi đã được làm mất nước. Năm 2000, Nhật Bản đã ban hành “Luật Tái sinh thực phẩm”, luật này chỉ rõ, lãng phí thực phẩm là vô đạo đức, hơn nữa lại là hành vi phạm pháp. Luật kêu gọi toàn xã hội ngăn chặn hiện tượng lãng phí thực phẩm nghiêm trọng, đồng thời quy định cần tiến hành tái chế và tái tận dụng đối với rác thải từ thực phẩm. Quy định này không chỉ làm giảm rác thải từ thực phẩm mà còn cung cấp cho sản xuất nông nghiệp một nguồn phân bón an toàn. Năm 2001, Nhật Bản bắt đầu thực thi “Luật Tuần hoàn rác thải từ thực phẩm”, Luật này quy định, các siêu thị và nhà ăn có quy mô lớn có nghĩa vụ tái tài nguyên hóa rác thải thực phẩm, đồng thời hạn chế sản sinh rác thải. Theo thống kê của Nhật Bản, lượng rác thải nhà bếp của các hộ gia đình vào năm 2007 là khoảng 1,19 triệu tấn, trong đó 94% được tiến hành xử lý bằng phương pháp đốt và chôn lấp theo loại rác thải. Rác thải thuộc loại thực phẩm của các đơn vị phục vụ ăn uống và các đơn vị gia công thực phẩm là 8,27 triệu tấn, trong đó 26% được tiến hành tận dụng làm thức ăn chăn nuôi, 23% được tiến hành tận dụng làm phân bón, 42% được tiến hành xử lý bằng phương pháp đốt và chôn lấp theo loại rác thải.
Việc lựa chọn phương thức xử lý rác thải nhà bếp được quyết định bởi trình độ phát triển kinh tế và khả năng kiểm soát đối với việc thu gom từ đầu nguồn. Phương thức xử lý rác thải nhà bếp chủ yếu có: Trực tiếp làm thức ăn chăn nuôi (như nuôi lợn), thông qua sấy khô để sản xuất thức ăn chăn nuôi, ủ phân hiếu khí, phân hủy kỵ khí (để sản xuất phân bón và khí sinh học), xử lý chôn lấp, đốt xử lý. Nếu như rác thải nhà bếp không thể kiểm soát từ thu gom đầu nguồn thì chỉ thích hợp chuyển tới bãi rác thải, còn nếu rác thải có thể kiểm soát việc thu gom từ đầu nguồn và được hỗ trợ nguồn kinh phí xử lý thì việc tận dụng rác thải nhà bếp để tiến hành phân hủy kỵ khí sản xuất phân bón và khí sinh học mới trở nên khả thi. Hiện tại, rác thải nhà bếp của các hộ gia đình tại đô thị Trung Quốc vẫn gặp khó khăn trong việc tái chế độc lập.
II. Đặc tính rác thải nhà bếp tại Trung Quốc
Rác thải nhà bếp từ các đơn vị phục vụ ăn uống có những đặc trưng sau:
- Tỷ lệ chứa nước khoảng 80% - 90%;
- Dễ phân hủy: Trong điều kiện nhiệt độ cao, hàm lượng chất hữu cơ cao trong rác thải nhà bếp có thể nhanh chóng phân hủy và bốc mùi;
- Có mùi khó chịu: Do dễ bị phân hủy nên rác thải nhà bếp thường có mùi khó chịu;
- Có khả năng tồn tại các mầm bệnh, vi khuẩn và vi sinh vật gây bệnh. Nếu không được xử lý thích đáng mà trực tiếp tận dụng sẽ tạo cơ hội cho các mầm bệnh lây lan;
- Có chứa các chất hữu cơ, Ni tơ, Cacbon, Kali, Canxi và các nguyên tố vi lượng khác.
Thực tế phân tích cho thấy, thành phần cấu thành lớn nhất của rác thải nhà bếp luôn luôn là nước, đạt tới trên 90%. Cho dù là xử lý để tạo thành thức ăn chăn nuôi hay là xử lý để chế tạo phân bón thì đều không kinh tế và khó duy trì. Một tấn nước được đưa vào nhà máy xử lý nước thải qua hệ thống đường ngầm cần chi phí khoảng 1 NDT, còn thông qua vận chuyển xử lý rác cần 100 NDT, thậm chí trên 200 NDT. Việc kiểm soát thành phần nước cần được tiến hành từ đầu nguồn. Tại các cơ sở phục vụ ăn uống cần bố trí thiết bị loại nước để giúp lượng rác thải nhà bếp cơ bản giảm bớt trên 2/3 lượng nước. Đối với các thành phố vừa và lớn, rác thải nhà bếp sau khi được loại bớt nước có thể căn cứ theo điều kiện kết hợp với rác thải hữu cơ có khả năng phân hủy sinh học khác để tiến hành tận dụng làm thức ăn chăn nuôi hay làm phân bón, các rác thải không thể tận dụng được có thể đưa vào hệ thống xử lý rác thải sinh hoạt để xử lý.
III. Kiến nghị về xử lý rác thải nhà bếp
1. Cần tiến hành phân loại từ đầu nguồn
Rất nhiều thành phố hiện nay đã bắt đầu quan tâm đến rác thải nhà bếp sản sinh từ các cơ sở phục vụ ăn uống và đã bắt tay vào tiến hành thu gom độc lập đồng thời tiến hành xử lý hiệu quả. Trên thực tế, tài nguyên hóa rác thải nhà bếp chủ yếu theo hai phương hướng là biến rác thải thành thức ăn chăn nuôi và biến rác thải thành phân bón. Đứng từ góc độ duy trì an toàn sinh học (ví dụ tránh để lợn phải ăn thịt lợn) thì cần đẩy mạnh chế tạo phân bón từ rác thải nhà bếp, con đường công nghệ cho việc chế tạo phân bón chủ yếu bao gồm công nghệ xử lý ủ phân hiếu khí và công nghệ phân hủy kỵ khí, tuy nhiên, chi phí để hoàn thành công nghệ chế tạo phân bón khá cao. Trong rác thải nhà bếp có một lượng lớn thành phần là các loại rau củ thực vật và các loại lương thực, bộ phận rác thải này nếu như trước khi được chuyển sang chế tạo phân bón mà tiến hành tái tận dụng một lần, tức tận dụng làm thức ăn chăn nuôi thì chắc chắn sẽ làm giảm bớt chi phí xử lý. Vì vậy, muốn triển khai tận dụng rác thải nhà bếp thành thức ăn chăn nuôi trước hết cần tiến hành thu gom riêng bộ phận rác thải thích hợp cho việc chế tạo thức ăn chăn nuôi trong quá trình thu gom độc lập rác thải nhà bếp. Ở Đài Bắc việc tái chế đồ thừa từ nhà bếp phân loại thành đồ thừa để nuôi lợn và đồ thừa để ủ phân là một ví dụ thực tiễn đáng để xem xét. Trên thực tế, tất cả các loại phế phẩm có khả năng tài nguyên hóa nên được phân loại từ đầu nguồn, ví dụ như các nước phát triển tiến hành thu gom độc lập đối với dầu mỡ thải từ các cơ sở phục vụ ăn uống. Trong quản lý chất thải nhà bếp của Mỹ cũng đưa ra yêu cầu là: Ưu tiên cung cấp thực phẩm thừa cho những nhóm người nghèo khó cần được trợ giúp. Phân tích tình hình thực tế về rác thải nhà bếp hiện nay tại Trung Quốc cho thấy, nếu như sau khi xử lý tập trung chỉ tiến hành xử lý chất thải thành thức ăn chăn nuôi thì ý nghĩa thực tế hoàn toàn không lớn đặc biệt là trên phương diện bảo đảm sinh học và an toàn thực phẩm. Hiện tại xu hướng xử lý phân tán cũng là một cách tận dụng rác thải nhà bếp thành thức ăn chăn nuôi. Nếu sau khi xử lý tập trung toàn bộ rác thải nhà bếp được tiến hành xử lý tạo thành phân bón thì chi phí xử lý khá cao, đa số thành phố hoặc doanh nghiệp khó có thể thích ứng. Vì vậy, thực tế xử lý rác thải nhà bếp cần được tiến hành phân loại từ đầu nguồn để đáp ứng yêu cầu mục tiêu biến rác thải nhà bếp thành thức ăn chăn nuôi và phân bón.
2. Thống nhất quản lý rác thải nhà bếp
Rác thải hữu cơ có khả năng phân giải sinh học thông thường còn được gọi là chất hữu cơ có khả năng mục nát. Rác thải hữu cơ có khả năng phân giải sinh học chủ yếu có bùn bẩn tại các nhà máy xử lý nước thải thành phố, rác thải nhà bếp sản sinh từ các đơn vị phục vụ ăn uống… Cùng với việc đi sâu đẩy mạnh quản lý phân loại rác thải, rác thải nhà bếp từ các hộ gia đình, rác thải là các thực phẩm quá hạn, rác thải xanh từ các vườn cây… ngày càng được thu gom độc lập hơn. Lượng rác thải hữu cơ có khả năng phân giải sinh học được tận dụng tài nguyên hóa ngày càng tăng lên. Rác thải hữu cơ có khả năng phân giải sinh học tận dụng làm phân bón cần được quy hoạch thống nhất thì mới có thể triển khai tận dụng tài nguyên hóa hiệu quả.
3. Thực thi trách nhiệm chủ thể
Các cơ sở phục vụ ăn uống là đầu nguồn của các loại rác thải nhà bếp, đồng thời là chủ thể trách nhiệm. Làm sao để trách nhiệm xử lý rác thải nhà bếp được phân chia cho các cơ sở phục vụ ăn uống (bao gồm cả chi phí xử lý) để những cơ sở này trở thành những thành viên tích cực trong việc giảm số lượng và tài nguyên hóa rác thải nhà bếp, điều này cần thiết phải tìm tòi một mô hình quản lý thông minh. Nếu các cơ sở phục vụ ăn uống trở thành những chủ thể trách nhiệm chắc chắn sẽ làm giảm lượng nước trong rác thải, từ đó giảm thiểu chi phí xử lý. Ngoài ra, cải tạo hệ thống vận chuyển hiện có là cơ sở thực hiện quản lý rác thải nhà bếp hiệu quả.
Ngày nay vấn đề môi trường nói chung và xử lý rác thải nói riêng luôn là vấn đề được các công ty sản xuất công nghiệp,dịch vụ môi trường và các cơ quan lãnh đạo quan tâm.Là một công ty dịch vụ môi trường ở Hà Nội với ngành nghề là thong tac cong và hut be phot tại Hà Nội thì vấn đề xử lý rác thải sau khi thu gom lại càng một vấn đề được chú trọng và ưu tiên số môt mặc dù chi phí để xử lý chât thải nguy hại là rất lớn nhưng chúng tôi luôn cam kết bảo vệ môi trường là bảo vệ sự tồn vong của xã hội và của con người.Chúng tôi luôn cố gắng xử lý chất thải và rác thải theo quy trình khoa học để đảm bảo ko gây ô nhiễm môi trường,đảm bảo một thành phố HN xanh sạch đẹp.
