Đánh mắt sang hai bên
đường, những bãi đất đang chờ giải tỏa khô khốc. Đấy là cái mùi đặc trưng của
sông Nhuệ. Nhiều người than vãn rằng sông Nhuệ giống như “sông Tô Lịch 2” đang
hấp hối. Song khúc sông Nhuệ ở xã Cự Khê thì đã chết thật rồi!
Dòng sông “chết” từ lâu
Là hạ nguồn của sông
Nhuệ, đoạn sông này phải gánh chịu mọi uế chất ở thượng nguồn chảy về.
Thôi thì thượng vàng hạ cám, từ nước thải của các nhà máy, làng nghề chưa qua
xử lí ở Hà Đông, đến rác thải dân sinh đoạn thông được xử lý thông tắc hút bể phốt đổ ra, chảy tới Cự Khê lại … bắt dòng với đám chất thải của
người dân xã này quăng xuống. Xã Cự Khê có khoảng 6.000 hộ dân, hầu hết các hộ
đều coi sông Nhuệ là bãi rác, tự tiện xả rác lẫn lộn cả hữu cơ và vô cơ, nước
thải xuống sông mà việc sử dụng các dịch vụ vệ sinh, hút bể phốt chuyên nghiệp là gần như không có.
Con sông vì thế mà ô
nhiễm. Từ khoảng chục năm nay mức độ ô nhiễm của khúc sông Nhuệ này ngày thêm
trầm trọng. Dòng nước trở nên đen ngòm, hôi thối nặc nụa. Cá tôm không
sống nổi trong nước ấy, sinh bệnh chết trắng, rồi dần dần biết mất. Có thời kì
cá nổi đầy sông, dân làng cũng không buồn vớt. Cá không chịu được, nói chi
chuyện người dám dùng nước sông để tắm giặt, tưới tiêu!. Không chỉ thế,
nước sông còn làm ô nhiễm cả nguồn nước ngầm.
Cách đây hơn một năm,
đoàn kiểm tra vệ sinh môi trường huyện Thanh Oai có về phân tích mẫu nước
giếng khoan của những nhà sống hai bên sông. Kết quả cho thấy nước bị nhiễm
asen ở mức độ cao, chiếm khoảng 10 – 12%. Con sông cũng bị quy kết là thủ
phạm chính gây ra các bệnh ngứa, hắc lào, thậm chí ung thư. Ông Phan Tiến Lợi
(thôn Khúc Thủy, xã Cự Khê), một trong những bệnh nhân ung thư cho biết, từ năm
2009 ông có dấu hiệu ho khan, miệng hơi mùi máu. Khi khám ở bệnh viện Bạch Mai,
bác sĩ nghi ngờ ông có u. Ở viện Lao phổi TW, bác sĩ chẩn đoán ông bị u phổi.
Khi lấy tế bào xét nghiệm ở bệnh viện K và viện Lao phổi, ông bị kết luận là bị
viêm phế quản. Ông Lợi kể: sông Nhuệ trong kí ức thuở nhỏ của ông là con sông
trong lành, luôn hồng màu phù sa do được nước sông Hồng đổ vào. Nguồn nước sinh
hoạt của người dân trong xã chủ yếu lấy từ sông Nhuệ (bằng cách đánh phèn nước
sông). Tuy nhiên, hơn chục năm trở lại đây, sông biến mùi biến chất nặng nề.
Người không dám nhúng
chân xuống sông, chưa nói tới chuyện tôm cá “thọ” được ở đó. Mỗi lần có vài
giọt mưa lất phất hoặc mỗi khi tàu đò đi qua, khua chân vịt thì mùi nước hăng
nồng, tanh tưởi lại xông lên sặc sụa. Hầu như cả mùa mưa, nhà ông Lợi, cũng như
hơn 3.000 hộ dân hai bên sông chỉ còn cách đóng cửa cho bớt mùi. Người em của
ông Lợi, ông Phan Đại Mỗ (ngõ 13, số nhà 100, thôn Cự Đà) cũng bị ung thư từ
vài năm nay. Hiện tại ông Mỗ nằm liệt giường, sức khỏe rất yếu.
Trạm bơm Khê Tang, trạm
vẫn dùng nước từ một nhánh của sông Nhuệ (cũng bị ô nhiễm) để cung cấp nước
tưới tiêu cho đồng ruộng trong xã. Như vậy, người dân vẫn gián tiếp sống dựa
vào nguồn nước ô nhiễm đó. Và cũng thẳng tay “nêm” mùi vị độc cho nó bằng cách
vứt rác bừa bãi ra sông mà không nghĩ tới hậu quả sau này.
Rác “tập kết” trên sông
Nguyên nhân chính gây ô
nhiễm khúc sông này là sự xả rác vô tội vạ của người dân. Song việc kiểm soát
thực trạng trên chẳng khác gì bắt cua bỏ bể. Chính quyền xã không thể “rình”
24/24 giờ để bắt quả tang ai xả rác. Vả lại bà con cũng chẳng “thèm” xả
trộm, họ công khai tuôn thẳng mọi thứ phế thải giữa ban ngày ban mặt xuống
sông; những nhà hai bên đường đứng ở cổng ném rác ra bờ sông cũng không ai cấm
được. Dân ném rác ra rồi lại kêu sông thối, chính quyền cũng bất lực. “Người
dân chỉ biết kêu. Còn chính quyền không đủ quyền pháp lí cũng như công cụ để xử
lý vấn đề ô nhiễm này”, ông Phó Chủ tịch xã Cự Khê lắc đầu.
Song theo ông Phương,
cũng không thể trách dân, bởi nếu không xả rác ra sông, họ không biết phải
xả đâu. Bất cập là xã không có quỹ đất để làm bãi rác. Vì vậy, mọi biện pháp
khắc phục chỉ dừng ở việc kêu gọi, tuyên truyền dân không xả rác bừa bãi, phân
loại rác vô cơ và hữu cơ, hạn chế dùng túi nilon,… và dọn vệ sinh tập thể hàng
tuần.
Ông Phương đề xuất kế
hoạch kết hợp bên công tác môi trường vận động dân sắm thùng rác, dùng túi xách
bảo vệ môi trường thay túi nilon. Ông phàn nàn về thói quen chuộng túi nilon
của bà con. Đi chợ, bất cứ đựng thứ gì, dù chỉ mớ rau, hay vài nhánh tỏi người
mua cũng dùng túi nilon; người bán dường như không tiếc vài lạng túi nilon cho
khách. Chính quyền xã cũng bày tỏ mong muốn thành phố có dự án cải tạo, thong cong , nạo vét sông Nhuệ). Song
mong ước ấy khi nào thực hiện thì chưa ai biết tất cả chỉ đang trên bàn giấy
chưa được ký quyết định.